عنوان 20- بررسی نتیجه گیری گزارش پژوهشی فعالیت مالی 4 ماهه دولت حاکی از کسری 37 درصدی منابع بودجه مصوب در این مدت است. همچنین قرار است تا پایان سال حدود 20 درصد از اعتبارات قانون بودجه سال 1402 مصرف نشود. پیش از این منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه از کسری 30 درصدی منابع بودجه در هفت ماهه امسال خبر داده بود. نکته مهم این است که این کسری در شرایطی رخ داد که دولت تا پایان تیرماه 25 هزار تومان از منابع صندوق توسعه ملی و حدود 75 هزار تومان از موجودی بانک مرکزی برداشت کرد. با توجه به اینکه در این مدت نیمی از درآمد نفت محقق نشده و دولت هیچ اوراقی نفروخته است، سوال مهم این است که کسری بودجه از کجا تامین می شود و آیا دولت به استقراض مستقیم یا غیرمستقیم روی می آورد؟
درآمد و هزینه های دولتی در سال جاری
پژوهشگاه «مجلس» در گزارشی به تحلیل وضعیت مالی دولت در سه ماهه نخست امسال پرداخت. بر اساس این گزارش، از حدود 2082 هزار تن منابع مصوب در بودجه 1402، 707 هزار میلیارد تومان باید در چهار ماهه نخست سال محقق می شد.
اما از این 707 هزار میلیارد تومان تنها 63 درصد یعنی معادل 449 هزار میلیارد تومان به بهره برداری رسیده است، یعنی 37 درصد از منابع در مدت مذکور به بهره برداری نرسیده است. بررسی دقیق نحوه اجرای منابع قانون بودجه 1402 تا پایان تیرماه نشان می دهد که 85 درصد درآمدهای مالیاتی به عنوان منبع اصلی تأمین مالی دولت و تقریباً نیمی از منابع وصول فصلی درآمدهای مالیاتی اجرا شده است. .
همچنین 34 درصد از درآمدهای گمرکی و 38 درصد از درآمدهای نقل و انتقالات شرکت های دولتی و سایر واگذاری ها محقق شد. نکته مهم دیگر جذب تنها حدود 48 درصد از ذخایر حاصل از صادرات نفت و گاز و میعانات گازی در کنار فروش داخلی خوراک مایع است که نشان می دهد کمتر از نیمی از این ذخایر در چهار ماهه مصوب محقق شده است. . از سوی دیگر با توجه به اینکه در چهار ماه سال جاری هیچگونه اوراقی از سوی دولت به فروش نرسیده است، فروش این ردیف در منبع برابر با صفر بوده است.
با این حال بررسی گزارش های بانک مرکزی نشان می دهد که تا پایان مهرماه 72 هزار تومان معادل حدود 38 درصد از محل فروش اوراق از 187 هزار تومان مصوب شده است. بر اساس این گزارش پژوهشی، نگاهی به هزینه‌های دولت در چهار ماهه نخست سال جاری نشان می‌دهد که حدود ۷۷ درصد وام‌های بودجه مصوب در چهار ماهه نخست سال پرداخت شده است و بیشترین پرداخت مربوط به این دوره است. 363 هزار صوم برای حقوق و مزایای کارمندان و مستمری بگیران هزینه شد.
پیش بینی کسری بودجه 1402
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، در مجموع در چهار ماهه امسال ۵۱ هزار تومان اختلاف بین منابع و مصارف کشور وجود دارد که نشان دهنده کسری تراز پولی کشور است. در این مدت 51 هزار میلیارد ابر. در این گزارش نحوه پوشش این کسری تاکید شده است که حدود 24 هزار تومان از منابع صندوق توسعه ملی و 25 هزار تومان از منابع مطابق ماده 125 قانون محاسبات کشوری برداشت می شود. . یعنی حساب سپرده صندوق و 2000 مبلغ آن به دلیل عدم توزیع است. این گزارش پیش بینی می کند تا پایان سال 1402، دولت برای تامین بودجه دولت به حدود 380 هزار تومان منابع جدید نیاز داشته باشد. بر این اساس حدود 20 درصد از بودجه 1402 تا پایان سال اجرایی نمی شود.
پرداخت یارانه از جیب بانک مرکزی
در بخشی دیگر از این گزارش به اجرای منابع مصوب تبصره 14 قانون بودجه شماره 1402 اشاره شده است. بر این اساس تا پایان تیرماه حدود 91 درصد معادل 200 هزار میلیارد تومان از منابع تصویب این تبصره تکمیل شده است. اما مهم این است که از این 200 هزار میلیارد تومان تنها حدود نیمی از آن از منابع بودجه مصوب و مابقی که حدود 75 هزار تومان است از ترازنامه بانک مرکزی برداشت شده است که نشان می دهد. عدم تناسب بین منابع و هزینه های این بخش.
بر اساس قانون بودجه، بانک مرکزی موظف است هزینه های هدفمندی را به موقع و بر اساس درخواست سازمان های برنامه و بودجه کشور معادل یک درصد از کل هزینه ها معادل 6.6 هزار تومان پرداخت کند. یارانه به صورت اقساطی به سازمان هدف تعلق می گیرد و دولت نیز باید تا پایان سال آن را به بانک مرکزی بازپرداخت کند. این در حالی است که در زمان تصویب بودجه 1402 تذکرات کارشناسی زیادی برای حل این مناقشه به سیاستمداران داده شد اما متاسفانه توجهی به آن نشد.
ابهام در تامین کسری بودجه
همانطور که گفته شد بر اساس گزارش مرکز تحقیقات در چهار ماهه امسال 37 درصد منابع بودجه اجرایی نشده و پیش بینی می شود کسری بودجه به 380 هزار میلیارد تومان و حدود 20 درصد بودجه برسد. . منابع بودجه تا پایان سال پیش از این داوود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه در اظهارات خود به عدم اجرای 30 درصد منابع بودجه در هفت ماهه امسال اشاره کرده بود.
این در حالی است که کسری بودجه دولت در شرایطی رخ داد که در 4 ماهه امسال حدود 100 هزار دلار از منابع صندوق توسعه ملی تاجیکستان استفاده شده است. با توجه به عملکرد پایین درآمدهای نفتی و فروش اوراق، سوال اصلی این است که کسری بودجه از کجا تامین می شود؟ اگر انتخاب دولت بدهی مستقیم یا غیرمستقیم باشد، تبعات تورمی این تصمیم می تواند آسیب جدی به اقتصاد ایران وارد کند.
