انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی

گزارش کارگاه آموزشی (دو روزه) با موضوع "تجزیه و تحلیل پیکره با نرم افزار AntConc"

کارگاه آموزشی با موضوع تجزیه و تحلیل پیکره با استفاده از نرم افزار AntConc به درخواست کمیته فرهنگ نگاری انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و با همکاری گروه زبان‌های خارجی شورای بررسی متون و پیگیری انجمن علمی دانشجویی زبان و ادبیات روسی دانشگاه تربیت مدرس در دانشکده علوم انسانی روز دوشنبه مورخ 18 و 25 دی ماه طی دو روز به مدت چهار ساعت از ساعت 15 الی 17 برگزار شد.
در این کارگاه دانشجویان مقطع دکترا و کارشناسی ارشد رشته زبان روسی از دانشگاه تربیت مدرس و دیگر علاقه‌مندان از رشته های مرتبط همچون زبان‌شناسی و زبان انگلیسی یا مطالعات ترجمه بصورت میهمان از دانشگاه تهران، علامه طباطبائی (ره) و علوم تحقیقات تهران حضور داشتند.
آقای دکتر مهدی محمدبیگی مدرس کارگاه ضمن شرح مختصری در مورد سازنده این نرم افزار و بیان چند اصطلاح تخصصی به تشریح نرم افزار AntConc بطور کامل پرداختند و با نصب آن بر روی کامپیوترهای آزمایشگاه، متقاضیان بصورت عملی و همزمان استفاده از این نرم افزار را تجربه کردند. این نرم افزار که جز برنامه‌های قدرتمند در زمینه تجزیه و تحلیل پیکره به حساب می‌آید قابلیت تحلیل متون به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، روسی، فارسی و حتی ژاپنی و کره ای را دارد، در واقع هر زبانی که متون آن قابلیت تبدیل شدن به فرمت یونیکد را داشته باشد. سپس طرز کار کردن با این نرم افزار و قابلیتهای مختلف آن و طرز استفاده از آن من جمله تهیه لیست و بسامد کلمات، جستجوی کلمات در متن، طرز قرارگیری و نسبت تکرار آن به کلمات دیگر، هم‌آیی، همنشینی، مرتب سازی پاسخ های دریافتی و همچنین تنظیمات برنامه و نکات لازم دیگر مثل نحوه آماده سازی لیست قیاسی (lemma)،  مقایسه پاسخ‌های دریافتی و ذخیره کردن نتایج توضیح داد شد.
در پایان به دعوت مدیر محترم گروه زبان روسی دانشگاه تربیت مدرس جناب آقای دکتر محمدی،  برگزاری دوره‌های تکمیلی و کارگاه‌های مشابه این نرم افزار در دستورکار قرار گرفت و امید است در آینده برگزار شود.

گزارش جشنواره ملی «نقد متون و کتب علوم انسانی»

در نخستين جشنواره ملي نقد متون و كتب علوم انساني که از طرف شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی و با یاری انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و دیگر مراکز علمی شامل چندین دانشگاه معتبر علوم انسانی و پژوهشکده‌های مختلف کشور برگزار شد به همت گروه‌های زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در روز پنجشنبه مورخ 30/09/1396 از ساعت 10:30 تا 12:30 نشست تخصصي گروه زبان‌هاي خارجي و زبان شناسي با عنوان «زبان نقد» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در این نشست علمی اعضای محترم گروه‌های زبان‌های خارجی و زبان‌شناسي به همراه تني چند از دیگر علاقه‌مندان به حوزه‌های یاد شده حضور داشتند.
آقای دکتر محمدبيگي به عنوان دبير نشست تخصصي آغاز آنرا را اعلام كرد و از دكتر كريمي مطهر و دیگر سخنرانان به عنوان هيات مديره نشست دعوت كردند در جاي مخصوص خود قرار گيرند. سپس آقای دكتر کریمی‌مطهر رئیس انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی به عنوان مدير نشست و دبیر علمی اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی ضمن عرض خوشامدگويي به همه، مختصري در مورد نحوه برگزاري اين جشنواره صحبت كردند و باتوجه به ضیق وقت از سركارخانم دكتر ابوالحسني به عنوان اولين سخنران دعوت کردند.

• خانم دكتر ابوالحسنی در موضوع "«رفتار فرهنگی» در کتاب های آموزش زبان" سخنراني كردند.

ايشان به معرفی و اجرای یکی از رویکردهای ارزیابی فرهنگی و کتاب آموزش زبان و به طور ویژه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان می پرداختند. در این روش فرهنگ در سه شق تولیدات، رفتار و چشم انداز تبیین می شود که همگی ضرورت اجتناب ناپذیر و لازمه معیارسازی فرهنگی کتاب آموزش زبان هستند. ايشان ضمن معرفی فرهنگ در این سه مقوله، به طور خاص به بررسی مقوله رفتار در دو کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان پرداختند. و به روش تحلیل محتوا همۀ متون درسی در دو کتاب «آموزش مقدماتی زبان فارسی» و «کتاب درس فارسی» به صورت جمله به جمله و با هدف رصد میزان آموزش فرهنگ در شق رفتار، اشاره كردند. پس از تحلیل روشن شد که هیچ یک از کتاب های مذکور بر رفتار فرهنگی و اجتماعی تاکید نکرده اند. درواقع هیچ یک از کتاب ها الگوهای رفتاری مقبول جامعه، تعامل اجتماعی، رفتارهای فردی، آداب اجتماعی، رفتار سلسله مراتبی و هنجارهای اجتماعی را به زبان آموز نمی آموزند. در نتیجه هیچ کدام از کتاب ها در شق دوم ضوابط فرهنگی یعنی رفتار، به درستی به فرهنگ نپرداخته اند و زبان آموز نخواهد توانست از این کتاب ها برای تقویت توانش ارتباط بینافرهنگی بهره بگیرد. این امر ضرورت ارزشیابی کتاب ها در این حوزه را بیش تر می کند.
پس از اين سخنرانی با توجه به حضور حضار از ابتدای افتتاحیه نخستین جشنواره ملی نقد از ایشان جهت پذيرايي دعوت شد.

• بعد از آن آقاي دكتر حري در موضوع «بررسي الگوهاي نقد و ارزيابي كيفيت ترجمه» سخنراني كردند.

ايشان نيز در مورد نقد و/ یا ارزیابی کیفيت ترجمه، كه عمری به اندازۀ خود امر ترجمه دارد صحبت كردند. در واقع، از دیرباز، بحث کیفیت و چگونگی ارزیابی کیفیت ترجمه‌ها همیشه محل بحث و نظر جدی بوده است. اینکه، چگونه درمی‌یابیم ترجمۀ خوب کدام است؟ آیا اصلاً ترجمه‌ها نیاز به ارزیابی دارند؟ کیفیت این ارزیابی چگونه خواهد بود و به چه وجوهی باید توجه نشان داد و از همه مهم‌تر اینکه، روش‌شناسی ارزیابی ترجمه کدام است و چه معیارها و ضوابطی بر آن حاکم است؟
ایشان ادامه دادند بحث ارزیابی کیفیت ترجمه به طور جدی از دهه ی 1960 و همزمان با مطالعات ترجمه مطرح می شود. از این زمان به بعد و همراه با پارادایم های اصلی مطالعات ترجمه، چندین روش برای ارزیابی ترجمه ها ارائه می شود که دو روش با اقبال عام‌تر روبرو بوده است: رویکردهای مبتنی بر پارادایم تعادل و رویکردهای مبتنی بر پارادایم نقش و/یا کارکرد. از میان رویکرد اول می توان به تعادل صوری/پویا که نایدا پیشنهاد کرده، و الگوی ارزیابی کیفیت ترجمه پیشنهادی جولیان هاوس اشاره کرد. از میان گروه دوم می توان به الگوهای نقش گرایان آلمانی اشاره کرد. ایشان حضار را برای دریافت بهتر مطلب به مطالعه مقاله‌ای که از ایشان ارائه شده و الگوی جولیان هاوس در ارزیابی کتاب داستان پسامدرن اثر برایان مک هیل و دو ترجمه ی فارسی آن بررسی دعوت کردند.

• سپس آقاي دكتر مازيار مهيمني گزارشي كوتاه نسبت به سمينار «نقد، امروز» ارائه دادند و در موضوع «نقد امن» ايراد سخن كردند.

ایشان با اشاره به سمینار «نقد، امروز» با تکیه به روایت فیلیپ داروس (Ph. Daros) از تاریخ نقد ادبی دراروپای پس از جنگ دوم جهانی، گفتند سه دورۀ اصلی از هم متمایز وجود دارد: نخست دوره‌ی صورتگرا و ساختارگرا، با محوریت رویکردهای زبانی و زبانشناختی، که داروس آن را واکنشی منفی به فجایع جنگ و نمودگار میل به از یاد بردن تاریخ میداند. دوم، دورۀ بازگشتِ تاریخ به مطالعات ادبی و قرار گرفتن عنصر زمان در مرکز نقد، کمابیش همزمان با ظهور نوعی «ادبیات گواهی» (littérature de témoignage)که به روایتِ مستقیم یا غیرمستقیمِ«فاجعه» میپرداخت. سوم، دوران معاصر و تمرکز نقد بر نوعی «بحران وجدان تاریخی» که تظاهربیرونی آن در گرایش نویسندگان به بازنمود روزمرهترین ابعاد زندگی‌های کوچک و معمولی، اینجا و اکنون، قابل مشاهده است. در شرایطی که به نظر میرسد هریک از این دورهها در اروپا بر اساس بحرانهایی واقعی شکل گرفته و از تحولاتی قانونمند پیروی کرده باشند؛ در شرایطی که نقد اروپایی همواره خود را موظف دانسته است از این قانونمندیها پرده بردارد و بحرانهای انسان معاصر و بازنمود این بحرانها در ادبیات را بررسی کند، نقد معاصر ایرانی، که آشکارا تحت تأثیر نخستین مرحله از تحولاتِ یادشده است، گویی امروز بیش از پیش بر زبانگرایی و صورتگراییِ تاریخگریز (= معناگریزِ) خود اصرار میورزد. بررسیِ روزآمدیِ رویکردهای ساختارگرا، خاصه آنها که از هرگونه تنش معنایی- تاریخی تن میزنند، بیشک اقدامی خالی از اهمیت نیست. آنچه بیشتر اهمیت دارد درنگ بر فرآیند تبدیل این رویکردها به فضاهایی «امن» برای حذر از هرگونه پرسش انسانشناختی است. این امنیت نه تنها اصالت نقد، بل هستی او را، که در گرو شرایط بحرانی اوست، تهدید میکند.

• بعد از ايشان دكتر شهرام همت زاده به سخنراني در موضوع «گذري به پيشينه نقد ادبي در روسيه» پرداختند.

دکتر شهرام همت زاده عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این همایش ضمن اشاره به تعریف نقد در روسیه و تفاوت آن با نقد در فرانسه و آلمان، تاریخ نقد در روسیه را به چهار دوره، قرن 18، قرن 19، دوران شوروی و پساشوروی تقسیم کرده و برای هر دوره خصوصیاتی با برشمرد. وی با اشاره به سخنان محقق لهستانی گ.مارکیویچ اظهار داشت که این محقق به درستی معنای «نقد ادبی» در روسیه را تعریف کرده، در واقع، او مفهوم نقد ادبی در روسیه را، حدِ میانۀ نقد ادبی گستردﮤ فرانسه و مفهوم سادﮤ آن در آلمانمیداند.بنا به اظهارات ایشان با توجه به شواهد موجود اولین بار،آنتیوخ کانتیمیر، در سال 1739م. در کتاب «درباب تربیت»، واژﮤ «نقد» را در ادبیات روسیه استفاده کرد و «مقالات ماهانه ادبی»، اولین مجلۀ ادبی روسیه بود که در سال 1755 منتشر میشد و اولین نویسندﮤ روس که نقدنویسی را آغاز کرد ن. کارامزین بود.در ادامه اظهار داشت کهمهمترین ویژگیهای نقد ادبی روسیۀ قرن 18 عبارت بودند از دیدگاه زبان‏شناسانه، اصول نقد مبتنی بر مکتب کلاسیسیزم و اصول نقد مبتنی بر سنتیمنتالیسم. در قرن 19، جریان تاریخی نقد در بخشهای مرتبط با نشریات ادبی و سایر مطبوعات شکل گرفت، به همین علت ارتباط تنگاتنگی با روزنامهنگاری این دوره دارد. در نیمه اول این قرن، سبکهای مختلفی در نقد ابی شکل گرفتند. بیلینسکی و دابرالوبوف از پرکارترین منتقدین ادبی قرن 19 بهشمار میآیند. در نیمۀ دهۀ بیست قرن20م. و با پایان یافتن جنگ داخلی، حکومت نوپای شوروی فرصتی یافت که به فرهنگ بپردازد. فرمالیستها از مهمترین جریانات نقد ادبی در نیمۀ اول قرن بیست هستند و ویکتور شکلوفسکی و باریس ایخنباوم از مطرحترین کنشگران این جریان محسوب می-شوند. در سالهای 1928 تا 1934م. اصول رئالیسم سوسیالیستی، سبک رسمی هنر شوروی، شکل گرفت و ابزاری برای سرکوبی مخالفین شد. پس از فروپاشی شوروی و در فضای بحث آزاد، چندین نسل از منقدین نقش اصلی را ایفا کردند، نسل قدیمی که به «دهه شصتیها» معروف بودند، نسل میانه که در سالهای هفتاد و دوران رکود برژنف رشد کردند و نسل جدید «سیسالهها» در قرن بیست ویکم، بهخصوص سالهای آغازین هزارﮤ دوهزار، بین منتقدین سنتی و لیبرال فاصله افتاد. گروه اول از دهه شصتیها تبعیت میکنند و گروه دوم از خط مشی فرمالیسم و ساختارگرایی روسی.

• و در آخر جناب آقاي دكتر صافي پير لوجه در موضوع «نقش خواننده‌ي آرماني در نقد ادبيات داستاني» به سخنوري پرداختند.

ايشان گفتند تبیین فرایند خوانش و فهم متن با تأکید بر مفهومی به نام «خواننده‌‌‌ی فرضی» است؛ مفهومی که از یک سو نقد خواننده‌‌‌مدار و از سوی دیگر نقد مؤلف‌‌‌محور را بر سر تعریف آن با یکدیگر تلفیق کرده و از ائتلاف این دو رویکرد هرمنوتیکیِ ظاهراً هم‌‌‌ستیز، در مقاله خود بر ضد هرگونه رویکرد متن‌‌‌گرایانه به نقد ادبیات داستانی، بهره گرفته‌‌‌است. و تشریح کردند که متن را در این دیدگاه ضدعینیت‌‌‌گرا، جز زمینه‌‌‌ای برای آمیزش آفاق دید نویسنده و خواننده ندیده‌‌‌است. به‌‌‌پشتوانه‌‌‌ی پیش-فهم‌‌‌های مشترک میان طرفین متن، خواننده‌‌‌ی فرضی را هم مفهومی برساخته از آداب و اصول حاکم بر آفرینش و خوانش ادبیات داستانی تعریف کرده‌‌‌: مفهومی کاملاً آرمانی، که هیچ‌‌‌گاه در مورد این یا آن شخص بخصوص صدق نمی‌‌‌کند، ولی خوانش دلبخواهی متن را به‌‌‌درستی مهار می‌‌‌کند. در انتهای گفتارش به این نتیجه رسید که با شناسایی عادت‌‌‌های داستان‌‌‌خوانی در یک جامعه‌‌‌ی زبانی و گردآوری آنها تحت اصطلاح «خواننده‌‌‌ی فرضی» می‌‌‌توان فاصله‌‌‌ی کاذبی را که در دیگر نظریه‌‌‌های تفسیر معمولاً بر تباعد میان نیت مؤلف و برداشت خواننده دامن می‌‌‌زند، برطرف کرد و در عوض، به ضرورت هم‌‌‌کوشی نویسنده و خواننده در معنادهی به متن گردن نهاد.
پس از آن حضار سوالاتي پرسيدند كه سخنرانان به آنها پاسخ دادند.
در نهايت دكتر كريمي مطهر ضمن عرض سپاس از سخنرانان و حضار موضوع را جمع بندي كردند و در پايان جهت حسن ختام عكس يادگاري از علاقمندان بصورت دست جمعي گرفته شد.

گزارش سخنرانی آقای دکتر بهرام احمدیان با موضوع «جاده ابریشم»

به مناسبت هفته پژوهش و به دعوت گروه زبان روسی و اسلاوی و با همکاری گروه تاریخ و مرکز پژوهشی «جاده ابریشم» و همچنین انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و انجمن علمی دانشجویی زبان روسی، ظهر روز دوشنبه ۲۷ آذرماه نشست «جاده ابریشم» با سخنرانی دکتر بهرام امیراحمدیان پژوهشگر برجسته حوزه مطالعات روسیه و آسیای میانه، در تالار ناصر خسروی دانشکده ادبیات دانشگاه بهشتی برگزار شد. در این نشست اساتید و دانشجویان گروه‌های، تاریخ، ادبیات فارسی، باستان‌شناسی و روسی حضور داشتند. دکتر امیراحمدیان، استاد دانشکده‌ی مطالعات جهان دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه‌ی روسیه، آسیای میانه، قفقاز به بررسی مسائل فرهنگی مرتبط با کشورهای جاده‌ی ابریشم پرداخت.
دکتر امیراحمدیان در ابتدا خطاب به دانشجویان حاضر در جلسه گفت:« بسیار خوشحالم که در میان شما هستم و می‌توانم تجربیاتم را به شما منتقل کنم. به قول فرانسوی‌ها جوانان فاقد تجربه هستند و پیران دیگر مجال استفاده از تجربیاتشان را ندارند. به همین دلیل امیدوارم که شما در اعتلای فرهنگ و هنر این سرزمین کوشا باشید».
همچنین در ادامه بحث، با تکیه بر اشتراکات فرهنگی ایران و شهرهای مسیر جاده‌ابریشم و تاثیرگذاری و نفوذ فرهنگ ایرانی اسلامی منتقل شده به وسیله‌ی بازرگانان ایرانی، چنین گفت:«‌ در بعضی از این کشورها نظیر روسیه و چین، شهرهایی وجود دارند که اسامی ایرانی دارند. مثلا شهر دربند یا کاریز که در آن‌ها آثار ایرانی از زمان‌های گذشته دیده می‌شود. قدمت برخی به زمان ساسانیان برمی‌گردد. همچنین آثار زبان فارسی در این کشورها مشهود است. برای مثال از نماز با کلمه‌ی فارسی آن یاد می‌کنند. به وضو می‌گویند دست‌نماز. برای بیان زمان خواندن نماز این واژه‌ها را دارند: نماز بامداد، نماز پیشین، نماز پسین، نماز شام، نماز خفتن! این نفوذ فرهنگی بخاطر اخلاق خوب بازرگانان ایرانی در مسیر تجارتشان بوده که تا زمان مشروطه نیز ادامه داشت. بسیاری از کتاب‌هایی که در زمان مشروطه چاپ می‌شد، به سرمایه‌ی همین بازرگانان بود که بعنوان عمل نیک و بجای هزینه برای آبادانی و پل ساختن، سرمایه‌ی خود را صرف انتشار نتایج تحقیقات و ترجمه‌ی مترجمان می‌کردند.»
در ارتباط با تبادلات فرهنگی این جاده نیز گفته شد:« جاده‌ی ابریشم فقط مسیری برای تبادل ابریشم نبوده. مسیری برای تبادل عقیده، مذهب، فرهنگ، هنر و... بود اما چون در آن ابریشم تجارت می‌کردند، به همین اسم معروف شد.»
سپس ضمن نمایش تصاویر مربوط به سفرهای تحقیقی‌ خود به سرتاسر این جاده، نمونه‌ی خط نوشتاری برجای مانده از اسناد تجاری آن دوران را به حضار نشان داده و گفت:« برای من همیشه سوال بود که این گستره‌ی عظیم جغرافیایی را چه زبانی به هم مرتبط می‌کند. پس از تحقیقات فراوان متوجه شدم زبان سغدی که یکی از زبان‌های ایرانیست، زبان اصلی تجارت و تبادلات در این جاده بوده».
در نهایت جلسه با طرح پرسش‌‌هایی توسط دانشجویان پیرامون مسائل مطرح شده پایان یافت.
انتهای پیام/ زهرا فرنیا

گزارش سخنرانی با موضوع "بررسی مقابله ای مقوله ی نمود فعل در زبان های روسی و فارسی"

گروه آموزشی زبان روسی دانشگاه مازندران با همکاری انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی روز شنبه مورخ 11/9/96 جلسه ی سخنرانی با عنوان "بررسی مقابله ای مقوله ی نمود فعل در زبان های روسی و فارسی" برگزار نمود. سخنران این جلسه سرکار خانم دکتر مریم آذین، استادیار گروه زبان روسی دانشگاه مازندران و عضو انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی بودند.

خانم دکتر آذین سخنان خود را با تشکر و قدردانی از انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و انجمن علمی دانشجویی زبان روسی دانشگاه مازندران برای مساعدت در برگزاری جلسه و خیر مقدم به حضار آغاز نمودند.

ایشان ابتدا مقوله ی نمود فعل، ماهیت و تقسیم بندی آن در زبان فارسی را از دیدگاه دستور نویسان مختلف سنتی و معاصر مورد بررسی قرار دادند. بر این نکته تاکید گردید که مقوله ی نمود فعل و انواع آن را باید با رویکرد توصیفی و لحاظ نمودن شاخص هایی همچون: ساخت صوری، معنای ذاتی و بافت جمله در زبان فارسی مورد ارزیابی قرار داد. در ادامه، انواع نمودهای فعل در زبان فارسی با ذکر نمونه به طور مبسوط مورد تجزیه و تحلیل ساختاری و معنایی قرار گرفتند. سپس به بیان تعریف مقوله ی نمود فعل در زبان روسی پرداخته و ماهیت نمود فعل در زبان روسی را تشریح نمودند. انواع شیوه های ساخت جفت های دستوری نمود کامل و ناکامل مطرح گردید. دکتر آذین در خاتمه با جمع بندی مطالب ذکر شده به وجوه تفاوت و شباهت های مقوله ی نمود فعل در دو زبان فارسی و روسی پرداختند.