مصاحبه ایراس با دکتر جان الله کریمی مطهر در باب تاسیس انجمن زبان و ادبیات روسی

زبان و ادبیات روسی از سال 1314 در دانشگاه تهران، یک سال پس از تأسیس این دانشگاه، تدریس می شد و در حال حاضر در دانشگاه های گوناگون کشور در حال توسعه است. نیاز به انجمنی که بتواند فعالیت های این حوزه را به صورت هدفمند گسترش دهد همیشه احساس می شد. به همین دلیل با همت جمعی از استادان دانشگاه‌های ایران «انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی» در اواخر سال 1391 تأسیس گردید. یکی از اهداف تأسیس انجمن، انتشار نشریه‌ای با موضوعات مرتبط با زبان و ادبیات روسی بود تا با انتشار مقالاتی، با استفاده از دستاوردهای پژوهش های هدفمند و مطابق با نیازهای جامعه در حوزۀ علوم انسانی، بتوان در راستای بومی سازی و توسعه این علم قدم های مؤثری برداشت. از بدو فعالیت انجمن نشریه‌ای با عنوان پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی نیز فعالیت خود را آغاز نمود و پس از انتشار دو شماره توانست رتبه علمی پژوهشی را از شماره نخست کسب نماید. پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی نخستین و تنها نشریه‌ای است که به زبان روسی در ایران منتشر می‌شود. در همين رابطه با دكتر كريمي مطهر استاد زبان و ادبيات روسي دانشگاه تهران و رئيس اين انجمن به گفت‌و گو نشسته‌ايم كه از حضور مي‌گذرد...

آقاي دكتر کریمی مطهر شما به عنوان رئیس انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی در ابتدا از ايد‌ه‌ي شكل‌گيري این انجمن برايمان بگوييد؟
مطالعه و آموزش زبان و ادبیات روسی در ایران از سابقه بسیار دیرینه‌ایی برخوردار است و تقریبا با تولد دانشگاه تهران همزمان می‌باشد. آموزش این زبان در ایران به سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر می‌گردد. در گذشته آموزش زبان روسی با ۳ دانشجو کار خود را در دانشگاه تهران آغاز نمود، اما در طول زمان گسترش پیدا کرد و هم اکنون سالیانه نزدیک به سیصد دانشجوی زبان و ادبیات روسی وارد مقاطع گوناگون تحصیلی دانشگاه‌های مختلف ایران می‌شوند. گروه زبان و ادبیات روسی در نُه دانشگاه ایران دایر گردیده است. انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی می‌تواند نقش مهمی در گسترش هدفمند این رشته در ایران داشته باشد و توسعه این رشته را با توجه به نیاز جامعه هدایت کند. از آنجایی که اساتید بزرگ و توانمند دانشگاه‌های مختلف کشور از اعضای انجمن هستند، این توانایی در انجمن وجود دارد و انجمن می‌تواند نقش مرجعیت علمی این رشته را در کشور ایفا کند.
اهدافي را كه اين انجمن دنبال مي‌كند بيشتر در چه حوزه‌هايي تمركز دارد؟
انجمن هم در زمینه آموزش و هم در زمینه پژوهش زبان و ادبیات روسی اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. در حال حاضر خلاء‌های زیادی در آموزش و پژوهش زبان روسی در ایران وجود دارد.

اگر چه آموزش زبان و ادبیات روسی در نُه دانشگاه ایران انجام می‌گیرد و از قدمتی بسیار طولانی (بیش از ۷۰ سال) نیز برخوردار است، ولی تا بحال جایی برای چاپ دستاوردهای پژوهشی اساتید و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در ایران به زبان روسی وجود نداشت، یعنی حتی یک مجله تخصصی در ایران به زبان روسی به صورت منظم منتشر نمی‌گردید.انجمن قصد دارد با توجه به اهدافی که برای خودش ترسیم کرد و با حمایت کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بخشی از این خلاء‌ها را برطرف کند و تا کنون نیز گام‌هایی ثمربخشی در این زمینه برداشته است.

بنیاد روسکی میر از فعالیت‌هایي در زمینه آموزش زبان و ادبیات روسی و تهیه کتاب‌های درسی و آموزشی حمایت می‌کند، ولی متاسفانه از هیچ‌يک از حمایت‌ها و امکانات این بنیاد برای دانشجویان زبان و ادبیات روسی استفاده نمی‌شود. حضور اساتید متخصص روسی در دانشگاه‌هایی که آموزش زبان و ادبیات روسی دارند، ضرورت دارد. باید از اساتید صاحب نام روسی برای پیشرفت بیشتر دانشجویان کمک گرفت، در غیر این صورت کلاس‌های آموزش زبان و ادبیات روسی ما با همان زمان تاسیس این رشته تفاوت چندانی نخواهند داشت. مسوولین لازم است تلاش کنند تا کلاس‌ها را به ابزارهای صوتی و تصویری مجهز کنند، چون ضرورت دارد با تکنولوژی‌های روز آموزشی دنیا حرکت کنیم.

برای دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری هم باید امکاناتی فراهم شود تا برای نوشتن پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها بتوانند یک دوره کوتاه مدت به روسیه بروند و از مطالب و دستاوردهای جدید در رابطه با موضوع پایان‌نامه و رساله خود در روسیه هم استفاده نمایند. در خیلی از گروه‌های آموزشی دیگر (مانند فرانسه و آلمانی) از این روش برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود استفاده می‌کنند، اما با وجود اینکه قراردادهای زیادی با خیلی از دانشگاه‌های روسی، از جمله با دانشگاه دولتی مسکو (ام گ او) داریم، ولی متاسفانه تا به حال مسئولین این قراردادها را اجرایی نکردند.

سال‌هاست دوره کارشناسی‌ارشد ادبیات روسی در دانشگاه تهران راه‌اندازی شده است، ولی متاسفانه تا به حال مقطع دکتری ادبیات روسی راه‌اندازی نشده است. ما از سال ۸۵ فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی‌ارشد ادبیات روسی داریم، فکر می‌کنم با توجه به نیاز جامعه مقطع دکتری این رشته باید هر چه سریع‌تر راه‌اندازی شود. انجمن در خیلی از فعالیت‌های فوق می‌تواند گام‌های مفیدی را بردارد.

انجمن تا كنون نشست‌هایی برگزار كرده است، دستاوردهاي برگزاري چنين نشست‌هايي را چگونه ارزيابي مي‌كنيد و سياست موضوعي اين نشست‌ها بيشتر بر چه اساسي تدوين مي‌شود؟
این نشست‌های علمی در جهت رفع برخی از همان خلاء‌هایی بود که در پاسخ به سئوال قبلی اشاره کردم. موضوع این نشست‌ها و سخنرانی‌های اساتید هم در حوزه‌های مختلف آموزش زبان و ادبیات روسی و همچنین بررسی ارتباطات ادبی ایران و روسیه، به عبارت دیگر ادبیات تطبیقی با محوریت ادبیات فارسی و روسی است. این نشست‌های علمی از طرفی به همکاران‌مان این امکان را می‌دهد تا دستاوردهای علمی و پژوهشی خود را معرفی کنند و از طرف دیگر، زمینه‌های آشنایی فعالیت‌های مشترک اساتید دانشگاه‌های مختلف را فراهم می‌سازد.

امیدواریم در آینده انجمن بتواند یک کنفرانس تخصصی علمیِ ملی و بین‌المللی در زمینه زبان و ادبیات روسی در ایران برگزار کند و زمینه حضور و تبادل اندیشه بزرگان علمی این حوزه را در دانشگاه‌های کشور فراهم سازد. این خلاء بزرگی است که در حال حاضر وجود دارد و متاسفانه در جهت برطرف کردن آن هم تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است. در اینجا هم از همکاری و حمایت بنیاد روسکی میر می‌توانیم برخوردار گردیم.

پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی نخستین و تنها نشریه‌ای است که به زبان روسی در ایران منتشر می‌شود. نظرتان را در مورد اين مجله برايمان بگوييد و همچنين در خصوص مقالاتي كه از نويسندگان روس در اين مجله چاپ مي‌شود و نحوه‌ي گزينش مقالات به چه صورت است؟
همانطور که اشاره فرمودید، پژوهشنامه زبان و ادبیات روسی اولین مجله تخصصی علمی-پژوهشی است که به زبان روسی در داخل کشور منتشر می‌شود. پنج نفر از اساتید دانشگاه‌های داخل کشور و همچنین پنج نفر از اساتید برجسته دانشگاه‌های روسیه از اعضای هیات تحریریه این مجله هستند. ویراستاری ادبی این مجله را نیز یکی از اساتید بزرگ روسی به عهده گرفته است. در حال حاضر این مجله، تنها نشریه داخلی است که افکار و دیدگاه‌های علمی اساتید ما را منعکس می‌کند. البته دانشمندان روسی هم با علاقه با ما همکاری می‌کنند و مقالات ارزشمندی را برای چاپ به مجله ارسال می‌کنند که این مقالات حاصل آخرین دستاوردهای علمی آنها در زمینه آموزش زبان و ادبیات روسی است. با توجه به خلاء بزرگی که در زمینه منابع زبان روسی در کشور وجود دارد، این مقالات می‌تواند برای اساتید و دانشجویان، بخصوص برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی کشور بسیار مفید باشند. در مورد نحوه‌ي انتخاب مقالات باید گفت که هیات تحریریه مجله مطابق مقررات و آیین نامه‌های مربوط به نشریات علمی-پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عمل می‌کند، یعنی اینکه مقالات در هیات تحریریه بررسی و سپس به داوری ارسال می‌گردند. نتایج داوری‌ها نیز در هیات تحریریه بررسی و در صورت تایید، مقالات در نوبت چاپ قرار خواهند گرفت.

در روزهاي اول آبان اعضاي انجمن سفري به تاجيكستان داشته‌اند و ملاقات‌هايي هم از جمله با رئيس دانشگاه ملي تاجيكستان داشته‌ايد. در اين گفت‌وگوها بيشتر چه اهدافي دنبال شد؟
از تاریخ ۲۸ مهر ماه سال جاری به مدت پنج روز همایشی با عنوان "نقش زبان روسی در گفتمان بین فرهنگی: روسیه و کشورهای فارسی زبان (افغانستان، ایران و تاجیکستان)" در شهر دوشنبه کشور دوست و مسلمان تاجیکستان برگزار شد. در این همایش با هماهنگی انجمن، یازده نفر از اعضای انجمن و اساتید دانشگاه‌های مختلف ایران هم حضور پیدا کردند. در حاشیه این همایش، ملاقات‌هایی با رئیس دانشگاه ملی تاجیکستان و مدیر مرکز آموزش زبان روسی شهر دوشنبه انجام شده است.

از آنجایی که مسائل و مشکلات آموزش زبان و ادبیات روسی در کشورهای فارسی زبان مشابه هستند، اساتید کشورهای مذکور مشکلات و تجربیات خود را در این حوزه مطرح و پیرامون آنها بحث کردند و پیشنهادهایی را در زمینه آموزش بهینه زبان و ادبیات روسی مطرح کردند. در ملاقات‌ها نیز ضمن معرفی انجمن ایرانی زبان و ادبیات روسی و مجله انجمن، از موقعیت و جایگاه آموزش زبان و ادبیات روسی در ایران صحبت کرده‌ایم. قطعنامه پایانی این همایش در سایت انجمن: iarll.ir موجود است.

با سپاس از دکتر کریمی مطهر كه وقت خود را در اختيار موسسه ايراس قرار دادند.

تهيه و تنظيم: سمانه برجسته، عضو شوراي فرهنگي ايراس

منبع: موسسه مطالعات ایران اوراسیا (ایراس)